Hoàng Phong Tuấn tạm dịch (từ bản tiếng Anh "On Reading" của Takeshi Morisato) Cũng như thức ăn không thể thiếu đối với sự phát triển của cơ thể, vì sự phát triển của tâm thức, ta đừng nên ngừng việc đọc của mình, vì đọc là thức ăn nuôi dưỡng tâm hồn. Ta vẫn phải lưu tâm đến sự phát triển của tâm thức mình, từ thiếu niên cho đến tuổi lão niên, nên ta cần tiếp tục việc đọc sau khi rời ghế nhà trường, và vẫn cần tiếp tục làm việc ấy một cách chú tâm trong suốt cuộc đời mình. Những người dừng việc đọc của họ sau khi tốt nghiệp - dẫu cho cơ thể họ vẫn khỏe mạnh - họ tất sẽ bị xã hội loại bỏ vì đầu óc đã lỗi thời và suy thoái. Ở vào giữa tiến trình năng động của thời đại Minh Trị, người kiên trì tinh thần thời đại một cách lâu bền là người có hứng thú với việc đọc sách. Để theo kịp với thời đại trong suốt cuộc đời, thì một người phải có sự rèn luyện thói quen đọc sách từ sớm ở tuổi mười ba. Hầu hết mọi người nghĩ rằng đọc là để đạt được tri thức, nhưng đọc một cách chú tâm tự nó có thể giúp rèn luyện ý chí và định hình tính cách của một người. Một số người nghĩ rằng có thể tự luyện tập để có một ý chí mạnh hơn bằng những bài tập thể lực. Tôi đồng ý rằng luyện tập thể lực sẽ tăng cường thể chất của ta, và dĩ nhiên, nó cũng có thể gián tiếp tăng cường ý chí của ta; tuy nhiên, ta không thể nói rằng bài tập thể lực trực tiếp rèn luyện ý chí của mình, nó cũng không thể được xem như - tối thiểu là trong nghĩa sâu sắc nhất của từ ngữ - sự rèn luyện đúng cách cho ý chí. Những người chỉ đơn thuần quan tâm đến các bài tập thể lực thì có thể tư duy của họ sẽ dần thô giản đi, cảm xúc của họ sẽ cùn mòn đi, và cuối cùng thì, họ trở nên hoàn toàn bất khả trong việc trải nghiệm những cảm xúc sâu sắc đến từ sự suy tư về nguyên nhân phức tạp của vạn vật. Nếu phải đối diện với vấn đề không phức tạp mấy nhưng có tầm quan trọng, thì họ chẳng mấy chốc không còn đủ nhiệt hứng để vượt bỏ khuôn khổ thói thường trong tư duy của mình, hay để tích cực vươn đến những câu trả lời của riêng mình. Thâm tâm họ thiếu đi dũng khí, và nếu họ tự ép mình cố gắng, dù là một chút nhỏ nhoi, thì họ sẽ rơi vào tình trạng kiệt quệ tinh thần. Trên thực tế, theo tôi nghĩ, vận động viên là những người thường xuyên chịu nỗi đau vì thần kinh suy nhược do các bài tập thể lực. Ngược lại, một ý chí vững vàng đích thực có thể được hình thành nên từ sức mạnh của nó khi tự nó trăn trở với những công trình phức tạp, hào hứng suy tư về những câu hỏi lớn lao, và không bao giờ ngừng nghiền ngẫm cho đến khi tìm thấy những câu trả lời cho chúng. Nếu bạn đọc một cuốn sách, thì nên chọn văn bản phần nào thách thức trí tuệ của bạn. Nó cần phải thách thức bạn theo cách nâng con đường tâm thức của bạn lên một tầm cao mới. Dĩ nhiên, cũng hoàn toàn vô ích nếu bạn đọc một cuốn sách không thích hợp với tầm lĩnh hội của bạn. Nhưng bạn phải chọn cuốn sách nào thách thức cái giới hạn mà trong giới hạn ấy bạn đã có thể tự mình tư duy và hiểu được ý nghĩa của nó. Thường những người chỉ ăn cháo đặc thì bao tử họ sẽ ngày một yếu hơn, cũng thế, năng lực tư duy sẽ dần suy thoái nếu người ta chỉ đọc những cuốn sách dễ hiểu. Những người mất hầu hết thời gian chỉ đọc báo thường nhật và những bài viết ngắn, tôi e rằng, họ đang chịu nỗi đau vì tâm trí mục rữa dần.