James Albert Michener là nhà văn nổi tiếng người Mỹ với trên 40 đầu sách. Ông từng học và giảng dạy ở nhiều trường đại học, nhận bằng Thạc sĩ Văn chương năm 1937 và có hơn 30 học vị Tiến sĩ Danh dự về Nhân văn, Luật, Thần học, Khoa học. Các tác phẩm của Michener bán được gần 80 triệu bản trên khắp thế giới, nhiều lần được chuyển thể thành phim và nhận rất nhiều giải thưởng văn học uy tín (Giải Pulitzer, giải Franklin, Huy chương Vàng của Viện Nghiên cứu Tây Ban Nha, Giải Einstein của Einstein Medical College...). Michener đã tặng hơn 100 triệu đô la tiền nhuận bút cho một số trường đại học, thư viện, viện bảo tàng, chương trình nghiên cứu... Bảo tàng Nghệ thuật ở Doylestown, Pensylvania, quê ông, mang tên Michener. Sáu người đi khắp thế gian (tên gốc The Drifters) được xuất bản năm 1971 và suốt sáu tháng liền nằm trong danh sách những tác phẩm bán chạy nhất New York JOE Tuổi trẻ là chân thật. Không có người nào điên rồ tới mức muốn chiến tranh hơn hòa bình: vì trong thời bình con trai chôn cất cha,còn trong thời chiến thì cha chôn cất con trai. • Herodotus Việc phi thường nhất mà trường đại học thu xếp được trong những năm gần đây là thuê tiến sĩ Richard Conover, người từng giành giải Nobel sinh học. Ông đã làm cho danh tiếng đội ngũ giảng viên thêm lừng lẫy, nhưng công việc chính của ông vẫn tiếp tục tập trung ở Washington, nơi ông đang tiến hành những thí nghiệm về hơi độc làm tê liệt thần kinh cho Bộ Quốc phòng. Như vậy có nghĩa là ông không thể thực sự giảng dạy ở trường đại học;các buổi lên lớp của ông được giao cho một nhóm thanh niên hấp dẫn mà trung bình lớn hơn sinh viên trong trường hai tuổi rưỡi, thông minh hơn bốn phần trăm và phù hợp với yêu cầu hơn sáu phần trăm. Tất nhiên, thỉnh thoảng vào chiều Chủ nhật, sinh viên có thể thoáng nhìn thấy tiến sĩ Conover đi về hướng sân bay, việc này làm họ yên tâm. Chiến tranh là một phi vụ làm ăn sinh lãi. Hãy đầu tư con trai các vị. Trường đại học đã đi lạc hướng và tất cả mọi người đều biết điều này ngoại trừ Hội đồng Quản trị, sinh viên đã tốt nghiệp, đội ngũ giảng viên và chín mươi phần trăm sinh viên. Tôi là một sinh viên nghiêm túc. Xin đừng đâm, đừng gập hay đóng đinh kẹp tôi lại. Ông ta sục sạo khắp các chợ để tìm một mòn quà Giáng sinh tặng L.B.J [1] . Món quà ông ta định mua là một bộ domino. Chết tiệt, tôi mong các vị sẽ lắng nghe lập luận then chốt của tôi. Trong vòng ba mươi năm kể từ bây giờ,chính phủ,các ngân hàng,các cơ sở kinh doanh quan trọng,các trường đại học và tất cả những gìcó giá trị trên thế giới này sẽ do lớp thanh niên chuyên về khoa học nhân văn ngày nay điều hành. Các nhà khoa học sẽ không bao giờ điều hành bắt cứ thứ gì ngoại trừ phòng thí nghiệm, họ không bao giờ làm được, họ không bao giờ có thể làm được. Thế mà ở trường đại học này chúng ta đã dành toàn bộ thời gian và tiền bạc nhằm đào tạo các nhà khoa học trong khi phớt lờ các nhà nhân văn, vốn là những người mà hạnh phúc và sự dìu dắt thế giới đã và sẽ luôn luôn phụ thuộc vào. Tôi cho điều này thật ngu ngốc, và nếu Hội đồng Quản trị và đội ngũ giảng viên không đủ khôn ngoan để chấm dứt nó thì chúng ta phải làm thôi. Thà là một hòa bình chắc chắn còn hơn một thắng lợi chỉ nằm trong hy vọng. • Livy . Khi người ta phang dùicui vào đầu bạn thì bạn hãy hạ gục họ bằng siêu tình yêu. Đối vớicon người, tình trạng thông thường của tự nhiên không phải là hòa bình mà là chiến tranh. • Kant Lưu vong chính trị đã trở thành nơi nương náu cuối cùng của nhiều trí tuệ cao đẹp. Trong lưu đày, Dante Alighieri đã viết bài thơ hay nhất đời mình và Vladimir Ilyich Ulyanov đã rèn giũa những tư tưởng sau này sẽ làm cả thế giới sững sờ. Chính trong cảnh lưu vong vì chủ nghĩa quân phiệt Đức mà Carl Schurz đã có những đóng góp lỗi lạc cho xã hội Mỹ, và cũng vì bị chính quyền Tây Ban Nha kết tội phản quốc phải lưu đày mà Công tước de Rivas đã viết được những cuốn sách đặc sắc. Một làn sóng người lưu vong từ Scotland đến đã đặt nền móng cho tinh hoa trí tuệ của Canada, và những kẻ phiêu lưu liều lĩnh bị ném khỏi các quốc đảo đã đến sinh cơ lập nghiệp ở Thái Bình Dương. Những tài năng lỗi lạc chế tạo ra bom nguyên tử cho Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ phần lớn là người Do Thái lưu vong bị xua đuổi khỏi nước Đức phát xít. Trong ba thế kỷ, nước Mỹ thu lợi từ những người lưu vong chính trị kiếm tìm sự che chở của chúng ta. Nó đã khiến cho các chính trị gia thế hệ này phải phát động một dòng chảy ngượcchiều. Đừng bao giờ làm quen với mộtcô gái trước một giờ chiều. Nếu xinh đẹp,cô ta làm gì mà không ở trên giường cho đến trưa? Nếu một người đàn ông trẻ, dù dễ dao động đến thế nào đi nữa, mà không tán nổi cáccô gái ở Torremolinos thì tốt hơn hết đừng có làm người nữa. Thần Zeus quắp được Ganymede [2] tại Chòm sao Thiên Nga Rũ Cánh. Vào sinh nhật lần thứ hai mươi, Joe đối diện một vấn đề phức tạp đến nỗi anh phải tìm người giúp đỡ, và chính vì vậy anh đã gặp bà Rubin. Rắc rối của anh bắt đầu từ hai năm trước, khi anh bắt buộc phải đăng ký tham gia quân dịch. Anh đã nói với bạn bè ở trường trung học bằng những câu vụng về vốn đặc trưng cho các nỗ lực giao tiếp của anh, “Làm sao vụ đó tóm được cậu cơ chứ? Không thể gọi một cốc bia ấy thế mà lại có thể đi đánh trận.” Bao giờ Joe cũng cao lớn hơn so với tuổi, thanh mảnh chứ không chắc đậm, và, theo mốt nhóm bạn, đã bắt đầu nuôi tóc dài ở hai bên mang tai nên nhìn từ phía sau cũng có thể thấy rõ. Anh không thật nổi bật về điền kinh để thu hút được sự chú ý của bất kỳ trường đại học nào, cũng không học giỏi tới mức được cấp học bổng. Vật duy nhất anh phải xuất trình khi tốt nghiệp trung học là một mảnh bìa trắng cỡ cái ví chứng nhận anh đã đăng ký tham gia quân dịch và được tự động xếp loại 1-A; việc xếp loại chính thức sẽ được tiến hành sau đó, khi anh được gọi đi khám sức khỏe. Khi vào đại học, người ta yêu cầu anh trình thẻ quân dịch, và vị giáo sư phụ trách có vẻ hài lòng khi thấy anh đã có. Vào sinh nhật thứ mười chín, Joe nhận được một công văn làm anh sợ hết hồn. Đó là công văn của hội đồng tuyển quân, khi anh đi nghe giảng môn hóa về thì nó đã đang nằm chờ sẵn. Trong mười phút khổ sở, anh lo sợ không dám mở ra xem. “Tớ không sợ chiến tranh,” Joe khẳng định với anh bạn cùng phòng, một sinh viên triết quê ở Nevada có khuôn mặt vàng vọt, “và tớ cũng không phải kẻ từ chối nhập ngũ vì cho rằng nó trái với đạo lý, nhưng Việt Nam làm tớ điên đầu. Lạy Chúa, tớ không muốn bò lê bò toài khắp các ruộng lúa. Cuối cùng khi mở phong bì ra, anh không thấy gì ngoài một bản thông báo in roneo, “Vì đã đỗ vào trường đại học cho nên ông được xếp loại 2-S, và ông sẽ vẫn được xếp vào loại này cho đến khi tốt nghiệp. Tuy nhiên, ông phải báo cáo với ủy ban quân dịch về bất kỳ thay đổi nào trong tình hình học tập của ông.” Kèm theo là tấm thẻ mới để anh xuất trình với viên chức trong trường và người phục vụ quầy rượu. Mặc dù năm đầu anh đạt được điểm số tốt nhưng năm thứ hai lại nảy sinh khó khăn. Trường anh chọn không thuộc loại lò luyện não như Berkeley, cũng không phải nơi toàn những cô cậu thích ăn diện như Stanford; nó là một trong số nhiều trường có chất lượng nằm rải rác khắp California và là nguyên nhân dẫn đến sự vượt trội trên nhiều lĩnh vực của bang đó; trong khi một bang như Pennsylvania chỉ cung cấp nền giáo dục đại học cho ba mươi mốt phần trăm học sinh tốt nghiệp trung học, California lại lo việc học hành cho bảy mươi ba phần trăm, và sự khác nhau này phải được nói đến. Joe kiên trì nỗ lực và cố gắng đạt những điểm số giữ cho anh được ở lại trường và thoát khỏi quân dịch. Chính mục đích thứ hai này đã gây cho anh tình trạng khủng hoảng tinh thần. Bốn sự việc khó chịu dồn dập trong một thời gian ngắn. Chúng ám ảnh anh, không tài nào gạt bỏ được; bản thân các sự việc đó không có gì nghiêm trọng, nếu là mười năm trước, các chàng trai trẻ có thể dễ dàng gạt bỏ. Bây giờ, mùa thu năm 1968, chúng hợp lại để tạo nên một cơn ác mộng đáng sợ. Sự việc thứ nhất đến một cách ngẫu nhiên. Một hôm, bạn cùng phòng Joe, một sinh viên gần như liên tục đạt điểm A và đã làm được như vậy suốt thời trung học, có một anh bạn hơn tuổi đã tốt nghiệp đại học năm trước tên là Karl đến thăm. Anh chàng to lớn, tháo vát này tạt vào phòng, nằm dài trên giường, cầm theo một lon bia. “Mặc kệ người ta nói gì với cậu,” anh ta nói giọng dạy đời, “cứ theo ba khóa Giáo dục học đi. Khối thằng cha hợm đời đã cười phá lên khi tớ bỏ lớp dự bị luật để sang khoa Giáo dục Tiểu học...