Chẳng phải sẽ rất tuyệt nếu chúng ta có thể nhìn vào ai đó và biết ngay tức thì họ là người như thế nào? Sherlock Holmes thường xuyên làm việc đó và điều này cực kỳ cuốn hút (xem series Sherlock). Đương nhiên, Sherlock Holmes là một nhân vật tưởng tượng và không ai có thể đọc vị người khác giỏi như thế. Tuy nhiên chúng ta có thể trở nên khá hơn trong việc này. Nhưng bạn có thể học một kỹ năng như thế ở đâu? Và tôi muốn nói đến những phương pháp thực sự được củng cố bởi khoa học. Vì vậy tôi đã gọi điện cho một anh chàng, người có câu trả lời: Sam Gosling. Sam là một nhà tâm lý về tính cách con người tại đại học Texas, Austin và là tác giả cuốn Snoop: What Your Stuff Says about You. Sau đây là những gì bạn có thể học được từ Sam: Những gì sẽ hiệu quả (và không hiệu quả) khi đọc vị người khác Làm sao để có những ấn tượng đầu tiên tương đối chính xác (với con người thực của ai đó). Những gì mà nhà cửa và chỗ làm việc của một người có thể cho bạn biết về họ. Những gì mà Facebook của một người cho bạn biết về tính cách của họ. Làm sao để biết được một người có đang giả tạo và nguỵ tạo một vỏ bọc sai lầm bên ngoài. NHỮNG GÌ MÀ SHERLOCK ĐOÁN SAI – VÀ CÁCH MÀ BẠN CÓ THỂ ĐOÁN TRÚNG Vậy Sam đã nói điều gì là không khả dĩ ở Sherlock Holmes? Bạn đơn giản là không thể đoán được nhiều như thế về một người chỉ với một cái gì đó nhỏ nhặt. Theo Sam: “Sherlock Holmes sẽ không thể chú ý đến một vết giày ở mé tường và từ đó anh ta hoàn toàn có thể nhận ra rằng người này hẳn đã ngã như thế này và làm này làm nọ và vân vân. Nhưng trên thực tế, có gần 20 cách khác nhau để bạn có thể tạo nên một dấu giày như thế. Đó là lý do tại sao chúng ta phải tìm kiếm các xu hướng trong các dấu vết thuộc hành vi.” Đọc vị người khác hoàn toàn là việc phát hiện ra các khuôn mẫu. Các chủ đề. Các xu hướng. Sam nói: “Tôi nhìn vào những bức hình mà người ta giữ và có mình trong hình. Những bức ảnh đó thường có thể tiên đoán được về bản sắc của người ta. Tôi luôn tự hỏi: “Trong số 10 000 bức hình bạn có thể đưa ra, tại sao bạn lại chọn (chẳng hạn) 3 tấm này?”Những bức ảnh có đồng nhất với nhau về một chủ đề về người đó như một nhà khoa học, hay một anh hùng, hay một người coi trọng gia đình? Những điều như thế rất hữu ích.” Sam sử dụng 3 phân mục cho những thứ có thể cho bạn biết về tính cách của một người: Những khẳng định về bản sắc (Identity Claims) Những điều tố của cảm xúc (Feeling Regulators) Những dấu vết của hành vi (Behavioral Residue) Nào hãy cùng mổ xẻ chúng: Những khẳng định về bản sắc Con người muốn được thấu hiểu. Đây là những điều có thể cho biết một người là người như thế nào, hay cách mà họ muốn được người khác nhìn nhận. Một chiếc nhẫn thanh nhã. Những chiếc áo thun có in khẩu hiệu. Âm nhạc. Các hình xăm. Hãy chú ý tới những thứ đó vì chúng thường là những dấu hiệu chính xác. “ Những khẳng định về bản sắc là những tuyên ngôn được suy nghĩ kỹ càng chúng ta thể hiện về thái độ của chúng ta, về các mục tiêu và giá trị của ta, v.v. Một trong những điều quan trọng cần nhớ về các khẳng định bản sắc là: bởi vì chúng được đắn đo kỹ lưỡng, chúng ta thường cho rằng chúng ta đang bị thao túng bởi những vật biểu trưng cho khẳng định bản sắc này, và chúng ta đang giả tạo, nhưng tôi thấy có ít bằng chứng là điều này diễn ra trong thực tế. Tôi nghĩ nhìn chúng, con người thực sự muốn được biết đến. Họ thậm chí sẽ làm như thế dù phải đánh đổi sự đẹp đẽ bên ngoài. Họ thà rằng được nhìn nhận là chân thực rồi tích cực nếu thực sự phải như thế.” Những điều tố của cảm xúc Bức ảnh đứa con gái của họ nằm trên bàn làm việc, đối diện với chiếc ghế của họ? Nó không dành cho bạn, nó dành cho họ, nó làm họ cảm thấy tốt đẹp. (Trong trường hợp này, bức ảnh đứa con gái của một người, làm cho người đó cảm thấy tốt đẹp, chính là một vật điều chế cảm xúc – hay điều tố của cảm xúc – ND). Những dấu vết của hành vi Đó là những gì Sherlock Holmes thường tìm kiếm – những thứ chúng ta để lại cho biết những gì chúng ta đã làm gần đây. Đâu là nguồn dấu vết của hành vi hữu ích nhất? Hãy nhìn vào thùng rác của một người. Nghiêm túc nhé. Nó thật sự, thực sự cho bạn biết nhiều thứ. Tại sao? Vì nó không bị “xuyên tạc” bằng bất kỳ hình thức nào. Nó cho bạn biết một cách chính xác những manh mối về những gì bạn đã làm gần đây. Hãy tự hỏi bạn ngay lúc này: Bạn thường giám sát thùng rác của mình đến cỡ nào vì những gì mà người khác có thể nghĩ về bạn? Không đời nào. Như Sam nói trong cuốn sách của anh ta, Snoop: “Rác là cửa sổ của tâm hồn.” OK, vậy là chúng ta có những tiền đề cơ bản. Làm cách nào để bạn vận dụng những điều này khi mới biết ai đó? HÃY TIN TƯỞNG ẤN TƯỢNG ĐẦU TIÊN – NHƯNG CŨNG CẦN SẴN SÀNG ĐỂ ĐIỀU CHỈNH Tin tốt: ấn tượng đầu tiên của bạn thường khác chính xác. Tin xấu: dù cho nó có đúng hay sai đi chăng nữa, ấn tượng đầu tiên ảnh hưởng đến chúng ta rất nhiều và rất khó để thay đổi. Theo Sam: “Ấn tượng đầu tiên thường khá hữu ích nhưng bạn cần phải sẵn lòng để cập nhật lại nó nhanh chóng. Và điều này [cập nhật lại] là rất khó thực hiện.” Chúng ta nên hoàn toàn tin tưởng vào khía cạnh nào của ấn tượng đầu tiên? Nếu một người có vẻ hướng ngoại và tự tin, họ rất có thể đúng là như thế. Quần áo có thể cho bạn biết gì? Trang phục quần áo của họ có đắt tiền? Một người phụ nữ có để lộ khe ngực? Trang phục có phô diễn cơ bắp của một anh chàng? Theo Sam thì: “Những người ái kỷ thường rất chú trọng đến vẻ bề ngoài của họ. Phái yếu thì có xu hướng để lộ khe ngực, còn mấy anh chàng thì có xu hướng khoe cơ bắp.” Ngày nay chúng ta thường biết đến một người trước tiên qua email. Muốn biết gì đó về tính cách của người đó? Hãy nhìn vào chữ ký điện tử của họ. “Tôi thực nghĩ file chữ ký ở cuối là một chỉ định tốt về bản sắc của một người. Bạn có thể biết được những tín hiệu khá chuẩn xác về những giá trị của người đó nếu họ có một phần trích dẫn nào đó ở cuối thư.” Không phải ai cũng có trích dẫn cuối email của họ – nhưng họ có thể có Facebook. Chúng ta liệu có thể tin tưởng cách mà họ thể hiện bản thân trên facebook? FACEBOOK PROFILE THẬT RA KHÁ CHÍNH XÁC Nghiên cứu cho thấy chúng là một nguồn dồi dào các thông tin về tính cách của một ai đó. Tôi biết một vài người trong số các bạn đang nghĩ về một người bạn trên Facebook nào đó luôn tỏ ra hoàn hảo hay đẹp trai xinh gái. Đừng chi li quá. Sam nói rằng việc đó không hề hấn gì. Bạn sẽ vẫn có được một cái nhìn khá chính xác về họ. Tại sao? Vì một lẽ, một ai đó muốn họ trông có vẻ có học thức văn hoá sẽ không thực sự tốn công tốn sức đi đến nhà hát kịch mỗi tuần và đăng ảnh. Việc như thế quá ư phiền toái. Và Facebook cũng có một mức độ tin cậy nhất định. Nếu bạn đăng tải quá nhiều thứ không trông thực sự như con người của bạn, bạn bè có thể phát hiện ngay – và người ta biết điều đó. Sam cho biết: “Nó [Facebook profile] cho ta một ấn tượng chính xác nhiều hơn là một ấn tượng bị thổi phồng. Ví dụ như tôi muốn tạo ấn tượng rằng tôi là một người tinh tế quí phái. Tôi sẽ thực sự làm gì để tạo được ân tượng đó? Tôi không biết nhiều về thể loại nhạc kịch cổ điển khó cảm. Vì thế sẽ rất khó để tôi có thể nói một cách chuẩn xác và thuyết phục về môn nghệ thuật này. Liệu tôi sẽ thực sự đi xem một vài buổi trình diễn và chụp ảnh trước những nơi đó? Điều đó đòi hỏi nhiều công sức. Một trong những lý do tại sao Facebook khá hữu dụng là vì nó thực sự một phần nào đó phản ánh những việc mà người ta đang làm. Một lý do khác là bởi vì đọ tin cậy của Facebook. Nếu như tôi đăng ảnh của tôi đang nhảy dù, bơi cùng cá mập, v.v. tất cả bạn bè của tôi sẽ biết nó giả ngay lập tức, vì họ sẽ biết đó không phải những thứ tôi hay làm.” Cái gì là yếu tố chỉ định tính cách tốt nhất mà Sam từng phát hiện? Chính là website cá nhân. Còn các profile để hẹn hò trực tuyến thì sao? Sam chưa nghiên cứu nhiều về khía cạnh này nhưng anh đoán rằng chúng không cho ta biết nhiều như Facebook, nhưng cũng có thể cho ta biết chút ít. Người ta không muốn bị thất vọng cùng cực khi gặp bạn hẹn hò của mình ngoài đời nhưng hẹn hò trực tuyến không có được mức độ tin cậy như Facebook. Theo Sam: “Các website và Facebook profile cung cấp một ấn tượng khá chính xác, trong khi với các website hẹn hò trực tuyến, bạn muốn làm nổi bật các điểm tốt của bạn. Nhưng cũng không phải là một điểm tốt của bạn nếu bạn nói dối và làm cho người bạn hẹn hò thất vọng. Cho nên đó là một sự cân bằng. Tôi nghĩ rằng bạn sẽ có được một mức độ chính xác nào đó, nhưng không cao bằng những hình thức khác.” Và đó là thế giới trực tuyến, còn ngoài đời thực thì sao? Khi bạn nhìn nhà cửa hay nơi làm việc của một người, bạn có thể biết được gì về họ? NHỮNG GÌ MÀ NHÀ CỬA VÀ NƠI LÀM VIỆC CỦA MỘT NGƯỜI CHO BẠN BIẾT VỀ HỌ Chỉ đơn giản là hãy nhìn phía ngoài của nhà của một ai đó (nhìn có vẻ đẹp đẽ, bắt mắt? Trang trí cho lễ Giáng sinh đã sẵn sàng?) có thể cho bạn biết chính xác họ có hoà đồng hay không. Phòng ngủ có thể cho bạn biết họ bầu cử như thế nào. Họ có một số những vật dụng khá thú vị không? Nếu có, họ là những người thích những trải nghiệm mới lạ. Những thứ đồ đó có được trưng bày một cách gọn gàng ngăn nắp? Điều đó cho bạn biết về khả năng tin cậy vào người đó và ý thức trách nhiệm của họ. Nơi đó có thoải mái? Hay chào mời? Nếu có thì bạn có một người bạn hướng ngoại đấy. “Những gì chúng ta tìm thấy ở cả nhà cửa lẫn nơi làm việc là những manh mối đáng tin về tinh thần trách nhiệm và sự cởi mở. Những người thuộc tuýp hướng ngoại, họ thượng có những không gian rất mang tính mời đón. Họ sẽ có cửa để mở và một không gian thoải mái. Họ thực tế muốn người khác bước vào và ngồi chơi. Có thể họ có kẹo trên bàn làm việc, hay thứ gì đó tương tự.” Một manh mối khác là nhìn vào hướng mà các đồ vật được xếp đặt. Những bức ảnh gia đình hưỡng về ghế ngồi của khách hay ghế ngồi của chủ nhân? Còn những văn bằng được đóng khung thì sao?