Nhung toi khong the hoa duoc voi moi nguoi. Cai nguoi duy nhat khong hoi toi, la me toi. Con cha toi thi cung nhu moi nguoi khac. Ong cu bat toi ke nhung chuyen o mat tran. Ong cu co nhung y muon ma toi thay vua ngo ngan vua cam dong. Toi dam ra khong thuc su than thiet voi ong cu nua. Cai dieu cha toi muon la cu duoc nghe toi ke chuyen, nghe mai. Toi thay cha toi khong hieu rang nhung chuyen nhu vay khong the ke ra het duoc, vay ma toi cung muon lam vui long cha toi. Nhung phai mo ta nhung cai ay bang loi thi that nguy cho toi qua; toi so no bi thoi phong len mot cach ghe gom, roi khong the ham lai duoc nua. Chung ta se nghi gi neu biet that ro rang nhung cai gi da xay ra ngoai day… Vi the, toi chi ke vai ba cau chuyen lang nhang thoi, nhung cha toi lai hoi toi da danh giap la ca bao gio chua. Toi noi chua va dung day di ra pho. Nhung, cung chang hon gi. Sau khi bi hoang len may lan vi tieng tau dien ma toi cu tuong nhu trai pha gam len, sap roi xuong den noi, thi co nguoi vo vai toi. Do la giao su day tieng Duc cua toi, ong tiu tit hoi nhung cau thuong le: “The nao, o ngoai ay ra sao… ghe lam, ghe lam phong… U, khiep that day, nhung chung ta nhat dinh phai giu vung chu, may lai nguoi ta noi o ngoai ay it ra cac anh cung duoc an uong kha. Pon, trong anh kha day. Anh co ve khoe lam; con o nha tat nhien khong duoc the dau; cung la le tu nhien thoi. Ngay cai viec ay cung phai nhu the; cai gi quy nhat bao gio cung phai danh cho chien si chu”. Ong ta keo toi vao quan ca phe, ngoi vao ban khach quen. Toi duoc tiep dai long trong qua. Mot ong deo cai chuc giam doc, chia tay cho toi va noi: “A! Anh o mat tran ve. Tinh than ngoai ay ra sao… Tot lam, tot lam phai khong…”. Toi tuyen bo la ai cung muon ve nha ca. Ong ta cuoi ha ha: “Anh noi dung thoi! Nhung truoc het phai gia cho tui Phap tac mot tran nen than da chu. Anh hut nhe! Nay, lam mot dieu. Be con, dem mot coc bia cho nguoi chien si tre tuoi cua chung ta nhe…”. Toi vo phuc da nhan dieu xi ga; the la phai ngoi nan lai. Ai cung tran ngap long tu te. Cha con trach vao dau duoc. Nhung vi van thay buc boi nen hut that nhanh. Nhung it ra cung phai lam mot viec gi, toi voi noc mot hoi het coc bia. Nguoi ta mang ngay den coc thu hai. Moi nguoi deu hieu minh phai chiu on mot nguoi linh nhu the nao. Ho cai nhau ve chuyen chung ta phai sat nhap nhung vung nao. Vi giam doc deo cai day dong ho bang sat, tham an nhat, ong ta muon nuot ca nuoc Bi, nhung vung mo than cua nuoc Phap, va nhung mieng ro to cua nuoc Nga. Ong ta neu nhung ly do xac dang tai sao phai chiem. Con nguoi nao khong chiu, ong ta con cai cho bang duoc. The roi ong ta bat dau trinh bay can phai choc thung mat tran Phap o cho nao, xong dau day ong ta quay ve phia toi: “Nay, ngoai ay cac anh phai tien len mot ti chu, cu mai cai loi chien tranh tran dia ay u. Cu gia cho cai lu cho ma ay mot tran nhu tu la chung minh se co hoa binh”. Toi tra loi la theo chung toi thi khong the choc thung mat tran duoc, vi doi phuong co nhieu luc luong du tru qua de chong do. Ngoai ra, toi con noi la chien tranh khong giong nhu nguoi ta tuong dau. Ong ta cai lai voi mot ve be tren va chung minh la toi chang hieu gi ve viec ay ca. “Di nhien, ve chi tiet thi anh noi dung”, ong ta noi – “Nhung dieu quan trong la cai toan cuc, ma cai do thi anh chua du suc phan doan. Anh chi nhin thay khu vuc nho be cua anh, cho nen anh khong bao quat duoc tat ca. Cac anh lam nghia vu, hy sinh ca tinh mang minh, dieu do xung dang duoc nhung vinh du cao quy nhat. Cac anh moi nguoi phai duoc huan chuong chu thap sat moi dang. Nhung truoc het phai choc thung phong tuyen dich o Flangdro roi sau do quat cho no up tu tren xuong duoi!”. Ong ta tho hon hen va lau bo rau. “Phai quat cho no tu tren xuong duoi, roi tien thang den Pa-ri”. Toi muon hieu ong ta hinh dung su viec ra sao, va noc luon coc thu ba. Ong ta lai goi ngay mot coc nua. Nhung toi dung day, ong ta con nhet vao tui toi may dieu xi ga, va chia tay toi bang mot cai vo vai than mat: “Nhiet liet chuc mung anh. Mong rang chang bao lau chung toi se duoc nghe noi den anh mot cach that ve vang.” Truoc day toi da nghi den chuyen nghi phep mot cach khac. Dung mot nam truoc, no khac han bay gio. Co le chinh ban than toi da thay doi chang. Tu nam ngoai den nay, co ca mot ho sau ngan cach. Luc ay toi chua biet ro chien tranh lam. Chung toi chi moi dong trong nhung khu vuc yen tinh. Bay gio toi khong ngo rang minh chan chuong den the. O day, toi khong thoai mai nua. Canh vat nhu xa la doi voi toi. Nguoi nay hoi, nguoi khac khong hoi, va to ve kieu hanh ve thai do cua ho; nhieu khi chinh ho bao rang khong the noi nhung chuyen nhu the duoc, cai giong ra dieu ta day biet du moi thu, lai con lam ra bo trich thuong nua. Toi chi thich ngoi mot minh, khong muon ai quay ray. Vi luc nao ai cung chi xoay quanh nhung chuyen: “Gay lam phai khong… The nao, kha chu…” Nguoi nay thay the nay, nguoi kia thay the khac, va bao gio ho cung chu y den nhung gi co lien quan den ban than ho. Truoc kia, chac toi cung lam nhu ho, nhung bay gio, khac xa roi. Toi thay nguoi ta noi nhieu qua. Ho co nhung lo lang, nhung muc dich, nhung ham muon khong giong voi toi. Co lan toi ngoi voi mot nguoi trong khu vuon nho cua quan ca phe va noi cho ong ta hieu la toi chi muon duoc ngoi yen than mot cho. Di nhien, ho cung hieu dieu do; ho cung nhan ra va cung tan thanh nua, nhung voi ho chi toan la nhung loi noi, nhung loi noi suong thoi, cai khac la o do. Ho cung cam thay dieu do, nhung chi mot nua. Con nua kia cua con nguoi thi ban vao cho khac. Chang khac gi ho bi chia xe. Chang ai cam thay dieu do voi tat ca con nguoi minh. Toi khong the tu minh dien ta ra ro rang dieu toi suy nghi duoc. Khi nhin thay ho trong phong rieng, trong ban giay, ban cong kia viec no, thi toi bi cai canh ay loi cuon khong cuong lai duoc; toi muon duoc nhu ho, song cung voi ho va quen han chien tranh di. Nhung dong thoi dieu ay cung lam toi ghe tom. Sao ma no chat hep the. Cu nhu the thi lam sao day mot kiep nguoi duoc. Phai pha vo nhung cai khung ay di chu. Lam sao lai co the the duoc trong khi ngoai kia manh trai pha rit len mieng ho va hoa phao vot len troi… Trong khi nhung ke bi thuong bi loi len nhung tam vai bat, va ban be cua toi nup trong chien hao…”. O day ho la nhung sinh vat khac han, nhung sinh vat ma toi khong hieu lam, toi vua them muon lai vua khinh bi. Tu nhien toi cu phai nghi den Cat va An be, den Muynlo va Jadon; luc nay chung no dang lam gi… Chung no dang ngoi o cang tin hay dang boi loi… Chang bao lau, chung no lai phai ra tuyen thu nhat. Trong can phong cua toi, sau cai ban, co mot chiec truong ky boc da nau. Toi ngoi xuong do. Tren tuong co ghim nhieu tranh anh dao truoc toi cat o bao ra. Rai rac co nhung buu anh va nhung trang ma toi rat thich. Trong mot goc nha, co mot bep lo nho bang sat. Truoc mat, ap vao tuong, mot cai gia sach. Toi da song trong can phong nay truoc khi tro thanh anh linh. Nhung cuon sach nay toi da mua dan bang tien day hoc them. Phan nhieu la sach cu. Tat ca deu la tac pham co dien. Mot cuon gia mot dong hai, dong bang vai day mau xanh. Toi da mua toan tap vi toi rat kho tinh, toi khong tin duoc may ong xuat ban van tuyen, so ho khong chon duoc nhung doan hay nhat. Vi vay toi chi mua nhung loai toan tap. Toi da doc rat say sua, nhung da so khong lam toi thich thu. Toi lai cang tha thiet hon nua doi voi nhung loai sach khac, nhung sach moi, di nhien dat hon nhieu. Co nhung quyen toi xoay duoc bang cach khong chinh dinh lam, toi muon roi khong tra nua, vi toi khong muon roi chung ra. Mot ngan chua day sach hoc. Chung khong duoc giu gin can than va rat la rach nat. Nhieu to bi xe, de lam gi chac cung de hieu. Ben duoi la nhung quyen vo giay ma, thu tu buoc thanh goi, nhung buc ve van hung bai tap sang tac. Toi co tro lai thoi ay. No van con trong can phong, toi cam thay no ngay. Nhung buc tuong van con giu gin no. Hai tay toi dat tren truong ky. Bay gio toi ngoi that dang hoang, co ca hai chan len, toi ngoi thoai mai nhu the trong mot goc, giua nhung tay vin cua chiec truong ky. Qua chiec cua so nho mo toang, hien len hinh anh quen thuoc cua day pho va chiec thap chuong vuon len o dau kia. Tren ban co vai bong hoa. But muc, but chi, vai cai vo so chan giay, lo muc, o day chang co gi thay doi ca. Quang canh se van the neu toi duoc may man, khi chien tranh ket lieu, va se duoc tro ve mai mai. Toi se cu ngoi cai kieu the nay, ngam gian phong cua toi va cho doi. Toi cam thay but rut, nhung toi khong muon but rut nhu vay, va lai cung khong nen but rut lam gi. Toi muon nhu truoc kia, khi ngoi truoc sach vo, van cam thay su hap dan tham lang, cai tinh quyen luyen manh me va kho ta. Toi muon cai niem khat vong truoc kia, tu nhung gay sach nhieu mau kia lai dang len, lai quyen lay toi, toi muon no lam chay tan cai khoi chi nang triu trong toi de danh thuc day trong con nguoi long non nong ve tuong lai, cai niem vui moc canh ma the gioi tu tuong dem den cho toi. Toi muon no dem lai cho toi cai nhiet tinh da mat di cua thoi nien thieu. Toi ngoi day va cho doi. Toi nho ra la phai den tham me Kemorich va cung co the den tham Mitenxtat nua. Chac no o trai linh. Toi nhin qua cua so. Sau hinh anh day pho day anh nang, noi len ngon doi mo nhat, roi canh do bien thanh mot ngay thu trong sang, toi dang ngoi truoc bep lua cung voi Cat va An be, an khoai lui. Nhung toi khong muon nghi den chuyen ay; toi gat cai ky niem ay ra. Dieu toi them muon la can phong nay phai noi len voi toi, phai quan quit lay toi, phai giu lay toi. Toi muon duoc rung cam moi tinh ruot thit doi voi chon nay. Toi muon nghe giong noi cua no, de khi tro lai tien tuyen, toi biet duoc dieu nay: chien tranh se bi xoa nhoa va bien mat khi ta tro ve nha; chien tranh se cham dut; no khong ray rut ta nua, no chi co quyen luc doi voi ta o cai vo ben ngoai thoi.